ကိုလက်စထရောအဆီနှင့် သင့်ကျန်းမာရေး (ကျန်းမာရေးအသိပညာပေးဆောင်းပါး)

ဆောင်းပါးရှင် – ဒေါက်တာမိုးသစ်နေ
(ဧရာဝတီတိုင်းမ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂ ရက်)

ကိုလက်စထရောဆိုတာ လူ့ခန္ဓာကိုယ်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အဆီတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ဆဲလ်များ ရှင်သန်ရန်၊ ဟော်မုန်းများနှင့် ဗီတာမင်များ ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ကိုလက်စထရောကို မရှိမဖြစ် လိုအပ် ပေမယ့် သွေးတွင်း ကိုလက်စထရော များလာတဲ့အခါမှာတော့ ကျန်းမာရေးဆိုးကျိုးတွေ စတင်ဖြစ်ပေါ် လာရပါတယ်။

ကိုလက်စထရော၏ ခန္ဓာကိုယ်တွင်း အခန်းကဏ္ဍ

ခန္ဓာကိုယ်လိုအပ်တဲ့ ဆဲလ်များ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ရန်အတွက် ကိုလက်စထရောဟာ အရေးကြီး ပါတယ်။ ဆဲလ်အမြှေးပါးများ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ဖို့အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။

ခန္ဓာကိုယ်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ဟော်မုန်းများ ထုတ်လုပ်ရာတွင်လည်း ကိုလက်စထရောက ကုန်ကြမ်းတစ်ခုသဖွယ် ပါဝင်နေပါတယ်။ အမျိုးသားဟော်မုန်း/ အမျိုးသမီးဟော်မုန်းများ၊ စတီးရွိုက် ဟော်မုန်းများ နှင့် ဗီတာမင် ဒီ တို့ကို ထုတ်လုပ်ရန်အတွက် ကိုလက်စထရော လိုအပ်ပါတယ်။

ကိုလက်စထရောဟာ အစာချေဖျက်ရာတွင် အထောက်အကူပြုတဲ့ သည်းခြေရည်ကို ဖန်တီးရာမှာလည်း ပါဝင်ရပါတယ်။ ကိုလက်စထရောက အသုံးဝင်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထုတ် ပစ္စည်းတစ်ခုဖြစ်နေသော်လည်း သွေးထဲတွင် များလာတဲ့အခါ ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်လာရပါတယ်။

နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာ အန္တရာယ်

ခန္ဓာကိုယ်ကို ထိခိုက်စေတဲ့ မကောင်းတဲ့ ကိုလက်စထရော (LDL) များလာပါက သွေးကြောနံရံများတွင် အဆီဖတ် များအဖြစ် စုပုံစေပါတယ်။ ၎င်းကို သွေးတွင်းအဆီများ၍ သွေးကြောကျဉ်း လာရခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။

သွေးကြောကျဉ်းမြောင်းပြီး ပိတ်ဆို့လာတဲ့အခါ နှလုံး သို့မဟုတ် ဦးနှောက်ဆီကို သွေးစီးဆင်းမှု လျော့ကျ သွားပါတယ်။ အဲ့ဒီအခါ နှလုံးအောင့်ခြင်း၊ ရုတ်တရက် နှလုံးထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း နှင့် လေဖြတ်ခြင်း တို့ကို ကြုံတွေ့ရတတ်ပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်အစွန်းအဖျား ခြေလက်သွေးကြောများလည်း ကျဉ်း၍ ပိတ်ဆို့တတ် ပါတယ်။

ကိုလက်စထရော အမျိုးအစားများ

ကိုလက်စထရောကို သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးတဲ့ ပရိုတင်းဓာတ်တွေကို လိုင်ပိုပရိုတင်း ဟုခေါပြီး အဓိကအားဖြင့် နှစ်မျိုးခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။

ကောင်းသောကိုလက်စထရောအဆီ HDL ကတော့ သွေးတွင်းရှိ ပိုလျှံနေတဲ့ ကိုလက်စထရောများကို ပြန်လည် စုဆောင်းပြီး အသည်းကို ပို့ဆောင်ကာ ခန္ဓာကိုယ်မှ ဖယ်ရှားပေးတာကြောင့် “ကောင်းသော” ကိုလက်စထရောလို့ ခေါ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ သွေးတွင်း HDL များခြင်းဟာ နှလုံးကျန်းမာရေးအတွက် ကောင်းမွန်ပါတယ်။

“မကောင်းသော” ကိုလက်စထရော LDL ကတော့ ကိုလက်စထရောတွေကို တစ်ကိုယ်လုံးမှာရှိတဲ့ ဆဲလ်တွေဆီသို့ ပို့ဆောင်ပေးတဲ့ LDL ကြောင့် အဆီဖတ်များ စုပုံလာနိုင်တာမို့ “မကောင်းသော ကိုလက် စထရော” ဟု ခေါ်ဆိုထိုက်ပါတယ်။

သွေးတွင်းကိုလက်စထရော တက်စေသည့် အချက်များ

ကိုလက်စထရောဟာ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်ပေမယ့် များလွန်းပါကလည်း အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။ သွေးတွင်း ကိုလက်စထရော တက်စေတဲ့ အချက်တွေကို သိထားပါမှ သတိထားဆင်ခြင် နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

အဆီတက်စေသော အစားအသောက်များ စားခြင်း

ပြည့်ဝဆီနှင့် အသွင်ပြောင်းအဆီတွေ စားသောက်ခြင်းကြောင့် ကိုလက်စထရောတက်ရပါတယ်။ အဆီထူအသားများ၊ နို့ထွက်ပစ္စည်းများ၊ အသင့်ထုပ်ပိုးထားသော အဆာပြေများနှင့် အချိုပွဲများ စားခြင်းကြောင့် သွေးတွင်းကိုလက်စထရော တက်ရပါတယ်။

ကိုယ်အလေးချိန်နှင့် လှုပ်ရှားမှု

အဝလွန်ခြင်း၊ လေ့ကျင့်ခန်း မလုပ်ခြင်း တို့ကြောင့်လည်း သွေးတွင်းအဆီတွေ တက်ရပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်းပုံမှန်လုပ်ခြင်းက ကောင်းသော HDL ကို မြှင့်တင်ပေးတာကြောင့် ကိုလက်စထရောအဆီ ထိန်းချုပ်ရေးမှာ အရေးပါလှပါတယ်။

အလေ့အထများ

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းက ကောင်းတဲ့ HDL ကို လျော့ကျစေတာကြောင့် ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက် စေပါတယ်။ အရက်သောက်ခြင်းကလည်း ကိုလက်စထရော ပမာဏကို မြင့်တက်စေတာကြောင့် အလွန်အကျွံ သောက်သုံးခြင်းကို ဆင်ခြင်သင့်ပါတယ်။

အသက်အရွယ်

အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ အသည်းလုပ်ငန်းဆောင်တာတွေ လျော့နည်းလာခြင်းကြောင့် မကောင်းတဲ့ LDL ကို ဖယ်ရှားနိုင်စွမ်း လျော့နည်းလာပါတယ်။

ကိုလက်စထရော ထိန်းချုပ်ရန် ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံ

နှလုံးကျန်းမာရေးနှင့်ညီသော အစားအစာများ စားသုံးပါ။ အဆီနည်းတဲ့ အသား၊ ပဲ၊ သစ်သီး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အစေ့အဆံတွေပါဝင်တဲ့ အစားအစာများကို ရွေးချယ် စားသုံးပါ။ ပြည့်ဝဆီနှင့် အသွင်ပြောင်းအဆီများကို ကန့်သတ်ရှောင်ကြပါ။

သံလွင်ဆီ၊ အဆီများသောငါးနှင့် အခွံမာသီးတွေမှာ ပါဝင်သော ကျန်းမာရေးနဲ့ညီတဲ့ အဆီတွေကို ရွေးချယ် စားသုံးပါ။ ကိုယ်အလေးချိန် မဝအောင် ထိန်းသိမ်းပါ။ ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ခြင်းက ကိုလက် စထရောကို ထိထိရောက်ရောက် ထိန်းချုပ်နိုင်ပါတယ်။ ပုံမှန် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါက သွေးတွင်းအဆီကို ကျစေနိုင်ပါတယ်။ တစ်ပတ်လျှင် အနည်းဆုံး ၅ ရက်၊ တစ်ရက်လျှင် မိနစ် ၃၀ ခန့် လေ့ကျင့်ခန်း ပြုလုပ်သင့်ပါတယ်။

ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုက်ပါက အကျိုးပြုအဆီ HDL ပမာဏ တိုးတက်လာနိုင်ပါတယ်။ အရက်သောက်သုံးမှု ကန့်သတ်ပါ။ တစ်ညလျှင် ၇ နာရီမှ ၉ နာရီခန့် အိပ်စက်သင့်ပါတယ်။ အိပ်ရေးဝအောင်မအိပ်ပါက သွေးတွင်းအဆီဓာတ် ကို ကမောက်ကမ ဖြစ်လာနိုင်စေပါတယ်။

ကိုလက်စထရောဟာ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပေမယ့် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော နေထိုင်မှုပုံစံကို ကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် မကောင်းသော ကိုလက်စထရော (LDL) ကို လျှော့ချပြီး ကောင်းသော ကိုလက်စထရော (HDL) ကို မြှင့်တင်ကာ နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာ ရောဂါများ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို သိသိသာသာ လျှော့ချနိုင်ပါတယ်။

ဆေးဝါးသုံးစွဲခြင်း (Statins)

သွေးတွင်း အဆီကျဆေးတွေထဲက စတက်တင် (Statins) ဆေးအုပ်စုဟာ သွေးတွင်း ကိုလက် စထရောများနေခြင်းကို လျှော့ချဖို့အတွက် အသုံးအများဆုံး ဆေးဝါးပဲဖြစ်ပါတယ်။ Atorvastatin နဲ့ Rosuvastatin လိုမျိုး အဆီချဆေးတွေကိုလည်း လူနာအများစု မှီဝဲသောက်သုံးကြပါတယ်။

ဆေးတွေက အသည်းတွင်း ကိုလက်စထရော ထုတ်လုပ်ရာမှာ အဓိကကျတဲ့ အင်ဇိုင်း (Enzyme) အလုပ်ကို ပိတ်ဆို့ခြင်းဖြင့် သွေးတွင်းအဆီပမာဏ နည်းပါးလာရပါတယ်။

စတက်တင် ဆေး သောက်သုံးသူ အများစုက ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးမရှိတတ်ပေမယ့် အချို့မှာတော့ ပြဿနာအချို့ ကြုံရတတ်ပါတယ်။ အဖြစ်အများဆုံး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးကတော့ ကြွက်သား နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အခြားဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ အနေနဲ့ ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ဗိုက်နာခြင်း စတဲ့ အစာခြေလမ်းကြောင်းပြဿနာတွေလည်း ရံဖန်ရံခါ ကြုံရတတ်ပါတယ်။

ဆေးပညာ တွေ့ရှိချက်များ အရ အသည်းအင်ဇိုင်းများ မြင့်တက်ခြင်း၊ ဆီးချိုရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေ အနည်း ငယ် မြင့်တက်ခြင်းတွေ ကြုံရတတ်ကြောင်းကိုလည်း သုတေသနစာတမ်းတွေ ဖော်ပြထားပါ တယ်။

အဆီလုံးဝရှောင်ခြင်းသည် ကျန်းမာရေးနှင့်မညီညွတ်

အစားအသောက်ထဲမှာ အဆီ လုံးဝမပါအောင် စားသုံးခြင်းဟာ ကျန်းမာရေးနှင့် မညီညွတ်ပါဘူး။ မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်က ကိုယ်တိုင်မထုတ်နိုင်တဲ့ Omega-3 နှင့် Omega-6 တို့လို မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အဆီဓာတ်တွေကို အစားအသောက်တွေကသာ ရရှိနိုင်ပါတယ်။ အဆီတွေဟာ ဦးနှောက်၊ နှလုံးကျန်းမာရေးနဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာရောင်ရမ်းမှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက်လည်း အရေးကြီးပါတယ်။

ဗီတာမင် A, D, E, K တို့ဟာ အဆီမှာ ပျော်ဝင်သော ဗီတာမင်များဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင်တွေကို ကောင်းစွာစုပ်ယူနိုင်ဖို့ အစာတွေထဲမှာ အဆီပါဝင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အဆီလုံးဝမစားပါကလည်း ဤဗီတာမင်များ ချို့တဲ့လာနိုင်ပါတယ်။

အဆီဟာ အစားအသောက်များကို အရသာရှိစေပြီး ဗိုက်ပြည့်တင်းတိမ်စေပါတယ်။ အဆီလုံးဝရှောင် ပါက အစားအစာများတွင် အရသာမရှိဘဲ ခံတွင်းပျက်ကာ အမြန် ဗိုက်ပြန်ဆာပြီး မလိုအပ်ဘဲ ကစီဓာတ် များ ကို ပိုမိုစားမိစေနိုင်ပါတယ်။

အဆီပမာဏထက် အဆီအမျိုးအစား မှန်မှန်ရွေးချယ်တတ်ဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။ ကျန်းမာရေး အတွက် ကောင်းသောအဆီများ ကိုသာ ရွေးချယ်စားသုံးကြဖို့ အကြံပြုလိုပါတယ်။

ရွေးချယ်စားသုံးသင့်သော အဆီတွေကတော့ မပြည့်ဝဆီများဖြစ်တဲ့ သံလွင်ဆီ၊ ထောပတ်သီး၊ အခွံမာသီးများ၊ ငါးကြီးဆီ၊ နှမ်းဆီ၊ နေကြာဆီတို့ဖြစ်ပြီး ရှောင်ကြဉ်သင်တဲ့ အဆီတွေအနေနဲ့ကတော့ ပြည့်ဝဆီ ဖြစ်တဲ့ အဆီများသော အသား၊ ထောပတ်၊ ဒိန်ခဲများနဲ့ အသွင်ပြောင်းဆီတွေဖြစ်တဲ့ အသင့်စားမုန့်များ၊ ကြော်ထားတဲ့ စားသောက်ဖွယ်ရာများဖြစ်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် ဆီကို စားသုံးဖို့ လုံးဝမလိုအပ်တာမျိုး မဟုတ်ဘဲ ကျန်းမာရေးနှင့်ညီတဲ့ အဆီပမာဏကို မှန်ကန်စွာ ရွေးချယ် စားသုံးဖို့သာ လိုအပ်ပါတယ်လို့ အကြံပြုလိုက်ရပါတယ်။

ဧရာဝတီတိုင်းမ် စာဖတ်ပရိသတ်များလည်း ကျန်းမာရေးနှင့်မညီညွတ်တဲ့ အစားအသောက်များကို ရှောင်နိုင်ကြပါစေ။ အသက်ရှည် အနာမဲ့ပါစေကြောင်း ဆုတောင်းမေတ္တာပို့သလိုက်ပါတယ်။ နောက် တစ်ပတ်မှာတော့ “ကိုယ်ဝန် ဆောင်နှင့်ဆေးဝါး” ဆိုတဲ့ ဆောင်းပါးကို တင်ဆက်ပေးမှာ ဖြစ်တာကြောင့် စောင့်မျှော်ဖတ်ရှုကြပါဦးခင်ဗျာ။