ဧရာဝတီတိုင်းမ်
ဧပြီလ ၂ ရက်
၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်တွင် မြန်မာစစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ဂျ ကာတာ မြို့တော်၌ အရေးပေါ် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲတစ်ခု ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ “မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခြေအနေက လက် သင့်ခံစရာ မရှိဘဲ ဆက်မဖြစ်ရဘူး” လို့ သမ္မတ ဂျိုကိုဝီဒိုဒိုက ကြေညာခဲ့ပါတယ်။
တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးလမ်းကြောင်းတစ်ခုနဲ့ ပဋိပက္ခအရှိန်လျှော့ချဖို့ ရည်ရွယ်တဲ့ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ်ကို အာဆီယံခေါင်းဆောင် ၉ ဉီးနဲ့ အာဏာသိမ်းခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်တို့က ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ က တိပြုခဲ့ပါတယ်။ ရက်အနည်းငယ်အတွင်းမှာဘဲ စစ်ကောင်စီက သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်ကာ မြန်မာပြည် သူတွေအပေါ် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ပြီး အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်တာတွေ၊ နှိပ်စက်တာနဲ့ အတိုက်အခံတွေကို ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးအောင် ဒီနေ့အထိ ဆက်လက်ပြုလုပ်နေပါတယ်။
နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက အာဆီယံအဖွဲ့ကို မြန်မာ့အရေးဖြေရှင်းရာမှာ ဉီးဆောင်အခန်းကဏ္ဍမှ ထား ရှိခဲ့ပြီး ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်း ချမှတ်ကာ ငြိမ်းချမ်းသော အဖြေတစ်ခုရှာရာမှာ ကြားဝင်ဖျန်ဖြေတဲ့ အာဆီယံအဖွဲ့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို အပြည့်အဝ ထောက်ခံ ခဲ့ပါတယ်။
“ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ ရပ်ဖော်ဆောင်ဖို့ စစ်ကောင်စီက ကတိကဝတ် ပျက်ကွက်နေတာနဲ့ပတ်သက်လို့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက အလွန်အမင်း စိုးရိမ်မိပါတယ်” လို့ စစ်ကောင်စီက ဒီမိုကရေစီ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူလေးဉီးကို ကြိုးပေးကွက်မျက်ပြီးနောက် ၂၀၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလအတွင်း အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ရတ်နိုမာဆူဒီ က ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံသို့ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခြေအနေဟာ ဆိုးရွားလာနေတယ်လို့ နောက်လမှာ ရတ်နိုမာဆူဒီက အစီရင်ခံတင်ပြခဲ့ပါ တယ်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ ဒီနှစ် အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဌ တာဝန်ယူမှုက မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ ပိုမိုပြင်း ထန်စွာ တုံ့ပြန်မယ်လို့ သူက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အာဆီယံဥက္ကဌတာဝန်ထမ်းဆောင်တာ သုံးလကြာမြင့်ချိန်အ ထိ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ ထိရောက်စွာ မဖြေရှင်းနိုင်သေးပါ။
ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်းပြုလုပ်တဲ့ အာဆီယံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေး ထုတ်ပြန်ချက်က စစ် ကောင်စီအပေါ် တွန်းအားပေးတဲ့ စာသားမျှသာ ပါရှိခဲ့ပြီး အကြမ်းဖက်မှုတွေ ချက်ချင်း ရပ်တန့်ဖို့နဲ့ သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းတွေကြား အပြုသဘောဆောင်သော တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွေပြုလုပ်ဖို့ တောင်းဆိုထားတဲ့ ဘုံသဘော တူညီချက် ၅ ရပ် ဖော်ဆောင်ဖို့ စစ်ကောင်စီကို တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
ပူးတွဲသဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်ယုံသမက ဒီမိုကရေစီ၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ဖော်ပြထားတဲ့ အာဆီယံပဋိဉာဉ်ကို မလိုက်နာတဲ့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံကို ဘယ်လိုမျိုး အရေးယူမယ်ဆိုတာကို အင်ဒိုနီး ရှားနိုင်ငံက ရှင်းလင်းစွာ မပြောကြားခဲ့ပါဘူး။ ဘုံသဘောတူညီချက်ကို ထောက်ခံဖို့ သတ်မှတ်ချိန်အတွင်း လက် တွေ့ကျသော အကောင်အထည်ဖော်ရေး အစီအစဉ်တစ်ခုပါရှိဖို့ တောင်းဆိုထားတဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအတွင်း ကျင်းပခဲ့တဲ့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ရလဒ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဘုံသဘောတူညီချက် တိုးတက်မှုကို မတ်လအတွင်း ပြုလုပ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ တံခါးပိတ်အစည်းအဝေးမှာ ရတ်နိုမာဆူဒီက တင်ပြခဲ့ပါတယ်။
အာဆီယံပဋိဉာဉ်အရ မြန်မာနိုင်ငံကို အာဆီယံအဖွဲ့မှ ထုတ်ပယ်သင့်ပါတယ်။ အာဆီယံအစည်းအဝေး တွေမှာ စစ်ကောင်စီ ကိုယ်စားလှယ်တွေကို ပိတ်ပင်ကန့်သတ်တာ ပိုမိုပြုလုပ်ဖို့ နိုဝင်ဘာလ ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ သမ္မတ ဂျိုကိုဝီ အကြံပြုခဲ့တဲ့ အဆိုပြုချက် တရားဝင်ဖြစ်ရေး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက လုပ်ဆောင်သင့်ပါတယ်။
ယခင်အာဆီယံဥက္ကဌတွေလိုမျိုး အထူးကိုယ်စားလှယ်တွေ မခန့်အပ်ဘဲ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ရတ်နိုမာဆူဒီဉီးဆောင်တဲ့ အထူးကိုယ်စားလှယ်ရုံး ထူထောင်ကာ ဝါရင့်သံတမန် ငူရာဆွာရာဂျာနဲ့အတူ လက်တွဲလုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။ သံတမန်ရေး လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ပြည်သူလူထံ ချပြစရာမလိုဘူးလို့ အထူး ကိုယ်စားလှယ်ရုံး ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတစ်ဉီးက ပြောပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူနဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ရှုတ် ချလေ့ရှိပေမယ့် ထိုင်းနဲ့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံက စစ်ကောင်စီကို အထီးကျန်ဖြစ်စေမယ့်လုပ်ရပ်တွေလုပ်ဆောင်ဖို့ အင်တင်တင်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ စည်းလုံးညီညွတ်စွာ အဖြေရှာမယ်လို့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေက ထပ် လောင်းအတည်ပြုခဲ့တယ်လို့ ဖေဖော်ဝါရီလ အစည်းအဝေးမှာ ရတ်နိုမာဆူဒီက တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာလအ တွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၊ လာအို၊ ဗီယက်နမ်နဲ့ စစ်ကောင်စီ ကိုယ်စားလှယ်တွေ တက်ရောက်ခဲ့တဲ့ မြန်မာ့အရေးဆိုင် ရာ အလွတ်သဘော အစည်းအဝေးတစ်ခုကို ထိုင်းနိုင်ငံက လက်ခံကျင်းပခဲ့ပါတယ်။
မတ်လလယ်မှာ လာအို၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယနဲ့ စစ်ကောင်စီကိုယ်စားလှယ်တွေ တက်ရောက်တဲ့ တွေ့ ဆုံဆွေးနွေးမှုတစ်ခုကို ထိုင်းနိုင်ငံက ကျင်းပခဲ့ပါသေးတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ သဘောထားကို လျစ်လျူရှု ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံက မြန်မာ့အရေးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးတွေ ပြုလုပ်နေတာကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ဘုံသဘော တူညီချက် ၅ ရပ်ကို ကာကွယ်ဖို့ ဘာကြောင့် ကြိုးပမ်းနေမလဲ။
စစ်ကောင်စီအပေါ် ဖိအားပေးဖို့ ဒေသတွင်းအင်အားကြီးတိုင်းပြည်တွေအပြင် အနောက်နိုင်ငံတွေ ပါဝင် တဲ့ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တစ်ခု ဖွဲ့စည်းကာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ခေါင်း ဆောင်မှုယူသင့်ပါတယ်။ ဒါမှသာ အာဆီယံနိုင်ငံတွေအပြင် ဂျပန်နဲ့ တောင်ကိုရီးယားက သံတမန်ရေးနဲ့ အရေးယူ မှုတွေ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်လာမှာဖြစ်ပါတယ်။
ရေနံနဲ့ဓာတ်ငွေ့အပါအဝင် စစ်ကောင်စီရဲ့ ဝင်ငွေရပေါက်တွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဒဏ်ခတ်အရေးယူဖို့ အခြားအစိုးရတွေကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက တိုက်တွန်းသင့်ပါတယ်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လက်နက်တင်ပို့မှုပိတ်ပင် ချက်၊ စစ်တပ်အား ပစ်မှတ်ထားဒဏ်ခတ်ခြင်း၊ မြန်မာ့အရေးကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) သို့ လွှဲ ပြောင်းပေးခြင်း အစရှိတဲ့ခြေလှမ်းတွေ ပါဝင်လာမယ့် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ လက်တွေ့ကျသော အရေး ယူမှုတွေကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ကြိုဆိုသင့်ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီအပေါ် အရေးယူမှုတွေ မလုပ်ဆောင်သရွေ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက စစ်ကောင် စီအာဏာပိုင်တွေနဲ့ ပြင်ပကမ္ဘာကြား ပွဲစား သို့မဟုတ် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် မဆောင်ရွက်သင့်ပါဘူး။ “မြန်မာပြည် သူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွား အမြဲ ဉီးစားပေးရမယ်” လို့ လွန်ခဲ့သောနှစ်နှစ် ဂျကာတာမြို့တော်မှာကျင်းပတဲ့ အရေးပေါ် ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ ဂျိုကိုဝီက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
စစ်ကောင်စီဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေက တိုင်းပြည်အတွက်သာမက ပြည်သူများအတွက်လည်း တာဝန်ထမ်း ဆောင်ခြင်းမဟုတ်ပေ။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အတိုက်အခံ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအ စိုးရနဲ့ တရားဝင် ထိတွေ့ဆက်ဆံသင့်ပါတယ်။ အကူအညီတွေ ထိရောက်စွာ ပေးအပ်ရာမှာ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီများကို လက်နက်အားကိုး အလွဲသုံးစားလုပ်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီ အာဏာပိုင်တွေကို အားကိုးမယ့်အစား ဒေသန္တရအဖွဲ့တွေက AHA Centre အတွက် ပိုအရေးပါပါတယ်။
“အာဆီယံအဖွဲ့ကို ဝေဖန်တာမပြုလုပ်သင့်ဘဲ စစ်ကောင်စီကိုသာ ဝေဖန်သင့်ပါတယ်။ ကျွန်မတို့အပိုင်းမှာ ကျွန်မတို့ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီးပါပြီ” လို့ နိုဝင်ဘာလအတွင်း ရတ်နိုမာဆူဒီက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတစ် ဝန်း ကျူးလွန်နေတဲ့ လူသားမဆန်သော ရာဇဝတ်မှုတွေ၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေအတွက် စစ်ကောင်စီက တိုက်ရိုက် တာဝန်ရှိပါတယ်။
ဆောင်းပါးရှင် အင်ဒိုနီးရှားသုတေသီ Andreas Harsono ရဲ့ Indonesia’s ASEAN Leadership Tested with Myanmar ကို ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ထားပါသည်။
