ဧရာဝတီတိုင်းမ်
ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်

ဂျကာတာရဲ့ အာဆီယံဥက္ကဌသက်တမ်းအတွင်း မြန်မာ့အကျပ်အတည်းဖြေရှင်းဖို့ မဖြစ်နိုင်သလို ဘုံသ ဘောတူညီချက်ငါးရပ် အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ဖို့ “အော်လန်သံခင်းတမန်ခင်း” ကျင့်သုံးမှာမဟုတ်ဖူးလို့ အင် ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။

အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ဖြစ်လာခဲ့တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ အဆုံးသတ်ရေး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွေ အာဆီ ယံအဖွဲ့က လုပ်ဆောင်နိုင်ရေး ခြေလှမ်းတွေလုပ်ဆောင်ဖို့ မြန်မာစစ်တပ်ကို အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရက တိုက်တွန်းမယ် လို့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ရတ်နိုမာဆူဒီက လွှတ်တော်မှာ ပြောပါတယ်။

“မြန်မာနိုင်ငံ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အလွန်ရှုပ်ထွေးတဲ့ မြန်မာ့သမိုင်းကြောင်းကို ကျွန်မတို့ သိပါတယ်။ ဒါ့ ကြောင့် ဒီနှစ်အတွင်း မြန်မာ့အရေးဖြေရှင်းတာပြီးဆုံးဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး” လို့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အာဆီ ယံဥက္ကဌသက်တမ်းအတွင်း အစီအစဉ်တွေ၊ ဉီးစားပေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကြားနာမှုတစ်ခုမှာ ရတ်နိုက လွှတ်တော်အမတ်တွေကို ပြောပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ ဉီးဆောင်မှုအောက်မှာ ပထမဆုံး အစည်းအဝေးဖြစ်တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ ရက်နဲ့ ၄ ရက်မှာ ဂျကာတာမြို့တော်ရှိ အာဆီယံဌာနချုပ်မှာ ရတ်နိုက နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ ဆွေးနွေးပွဲမကျင်းပမီ နှစ် ရက်အလို ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှာ မြန်မာစစ်တပ် အာဏာသိမ်းတာ နှစ်နှစ်ပြည့်ပြီဖြစ်ပါတယ်။

အာဆီယံအဖွဲ့က အားလုံးပါဝင်သော တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု အဆင်ပြေချောမွေ့ရေး လုပ်ဆောင်ပေးနိုင်ပေ မယ့် အားလုံးကိုထောက်ကူသော အခြေအနေတစ်ရပ် လိုအပ်မယ်လို့ ရတ်နိုက ပြောပါတယ်။ အကြမ်းဖက်မှုတွေ အဆုံးသတ်ပြီး အသိုင်းအဝိုင်းတွေက လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီပေးအပ်ခွင့် ရရှိမှသာ ထိုသို့သောအခြေအနေ ကို ဖန်တီးနိုင်မယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။

“အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ အာဆီယံခေါင်းဆောင်မှု အစပိုင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံက သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံရာမှာ သံတမန်ရေးရာ အော်လန်တစ်ခု အသုံးပြုမှာမဟုတ်ပါဘူး” လို့ သူက ပြောပါတယ်။ မြန်မာ နိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ရရှိရေး ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ သဘောတူညီခဲ့တဲ့ အာဆီယံ ဘုံသ ဘောတူညီချက်ငါးရပ်နဲ့အညီ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက လုပ်ဆောင်မယ်လို့ ရတ်နိုက ဆိုပါတယ်။

တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးမှတစ်ဆင့် မြန်မာ့ပဋိပက္ခဖြေရှင်းနိုင်ရေး အားလုံးပါဝင်သော အဖြေတစ်ခုရှာဖို့ အင် ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက တွန်းအားပေးနေတယ်လို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေနဲ့ လုပ်စရာတွေ များ စွာရှိတယ်လို့ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဝီဒိုဒိုက ပြောပါတယ်။ “အာဆီယံအဖွဲ့ဟာ ပြည်သူ၊ ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာကြီးအ တွက် အရေးပါနေဆဲလို့ ကျွန်တော် ယုံကြည်ပါတယ်” လို့ ဝီဒိုဒိုက ပြောပါတယ်။

ရတ်နိုရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်ဟာ ဘုံသဘောတူညီချက်ငါးရပ် မဖော်ဆောင်တာကြောင့် ဂျကာတာက မြန်မာ စစ်တပ်ကို ဝေဖန်ခဲ့တဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ အစောပိုင်ရပ်တည်ချက်နဲ့ အပြောင်းအလဲတစ်ခု ဖြစ်နေပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်မှာ ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်က အဲဒီနှစ် ဧပြီလအတွင်း ဘုံ သဘောတူညီချက်ငါးရပ်ကို သဘောတူခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း မြန်မာစစ်တပ်က အကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နေပြီး အရပ်သား တွေကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်နေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။ အာဏာသိမ်း ပြီး နှစ်နှစ်နီးပါးအတွင်း ပြည်သူ ၃၀၀၀ ခန့် သတ်ဖြတ်ခံရကာ ၁၇၀၀၀ ကျော် ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတယ်လို့ ထိုင်းနိုင်ငံ အခြေစိုက် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ (AAPP) က ပြောပါတယ်။

မြန်မာ့အရေးက ရှုပ်ထွေးပြီး ထိရှလွယ်တာကြောင့် အစိုးရက ဂရုတစိုက် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန်လိုအပ်ပြီး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ၁၉၅၁ ခုနှစ် ဒုက္ခသည်များကွန်ဗင်းရှင်းစာချုပ်ဝင်နိုင်ငံမဟုတ်ကြောင်း အင်ဒိုနီးရှား လူ့အခွင့် အရေးကော်မရှင် အဖွဲ့ဝင် ဟီဒါယာက ပြောပါတယ်။ “ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူသားချင်းစာ နာမှုကိစ္စကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းမယ်ဆိုတဲ့ ပျော့ပြောင်းတဲ့ သံခင်းတမန်ခင်းကို အသုံးပြုဖို့ ကျွန်မတို့ လိုအပ်ပါတယ်” လို့ သူက ပြောပါတယ်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ မြန်မာဒုက္ခသည်တွေ ရောက်ရှိလာတာ တိုးလာတာကြောင့် ပြည်သူတွေထွက် ပြေးတာ တားဆီးရေး အကြမ်းဖက်မှုတွေ လျှော့ချဖို့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီကို ဖျောင်းဖျရ မယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာသော ရိုဟင်ဂျာအများစုဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရှိ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှ ထွက်ပြေးလာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်အတွင်း အာချေးပြည်နယ်သို့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ၅၇၄ ဉီးအထိ ရောက်ရှိခဲ့တယ်လို့ အင်ဒိုနီး ရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြီးခဲ့တဲ့လအတွင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း အာ ချေးပြည်နယ်သို့ ရိုဟင်ဂျာ ၁၁၅၅ ဉီး ရောက်ရှိလာခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။

“အာဆီယံအလှည့်ကျဥက္ကဌက ဒီနှစ်အတွင်း ဒေသတွင်းက လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စရပ်တွေ တင်ပြရမယ်ဆို တာ ကျွန်မ သဘောတူပါတယ်” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။
အာဆီယံဒေသရဲ့ တည်ငြိမ်မှုကို ထိခိုက်စေမယ့် မြန်မာ့အရေးအတွက် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ခရီးတွင် အောင် မလုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ဖူးလို့ လွှတ်တော်အမတ်တစ်ဉီးဖြစ်သူ ဆူကမ်တာက ကြားနာမှုအတွင်း ရတ်နိုက ပြော ကြားခဲ့ပါတယ်။

“မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ စိန်ခေါ်မှုကြီးတစ်ခု ရှိနေပါတယ်။ မြန်မာ့အရေးဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးမောင်း နှင်ရာ အင်ဂျင်တစ်ခုဖြစ်ဖို့ အာဆီယံအဖွဲ့အတွက် စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက မတည်ငြိမ်တာ ကြောင့် အာဆီယံရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် မြန်မာအရေးက စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။

ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်က Benar News မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ ASEAN chair Indonesia: Won’t resort to ‘megaphone diplomacy’ with Myanmar ကို ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ထားပါတယ်။